کد مطلب:28934 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

اگر كسي بگويد خداوند در اول خلقت وجود داشته ولي الان وجود ندارد درجواب چه بايد گفت؟

راي پاسخ به اين پرسش، بيان چند مقدمه لازم است: اول؛ علت داراي تقسيماتي است از جمله به «علت حقيقي» و «علت اعدادي» تقسيم مي شود. «علت حقيقي» آن است كه وجود معلول وابستگي وجودي به آن دارد و جدايي معلول از آن محال است مانند: علت بودن نفس آدمي براي اراده و صورت هاي ذهني نفس. در اينجا علت حقيقي است و معلول نمي تواند از آن جدا گردد. اگر نفس نباشد معلول آن؛ يعني، اراده و صورت هاي ذهني هم نخواهد بود. در مقابل علت حقيقي، «علت اعدادي» (شرطي) قرار دارد كه در فراهم آوردن زمينه پيدايش معلول مؤثر است ولي وجود معلول، وابستگي حقيقي و جدايي ناپذير به آن ندارد مانند: پدر نسبت به فرزند. اين علت قابل انفكاك را علت اعدادي و يا «مُعدّ» مي نامند، زيرا نقش علت در اينجا ايجاد و هستي بخشي نيست، بلكه فقط زمينه هاي پيدايش معلول (فرزند) را فراهم مي آورد. دوم؛ از ديگر تقسيمات علت، تقسيم آن به «علل داخلي» (ماده و صورت) و «علل خارجي» (فاعل و غايت) است. به تناسب پرسش شما (رابطه ساعت ساز و ساعت) درباره علت فاعلي توضيح مختصري مي دهيم. «علت فاعلي» اصطلاح مشتركي است در دو علم، يكي علوم طبيعي و ديگري فلسفه الهي. مقصود از علت فاعلي در طبيعيات، محرك ماده موجود از حالي به حال ديگر است؛ مانند: بنا نسبت به ساختمان كه مواد آن را جابجا كرده و با هيأتي خاص آنها را با هم مي آميزد و يا روي هم قرار مي دهد. اما علت فاعلي در فلسفه آن چيزي است كه هستي معلول را افاضه مي كند و به آن وجود مي دهد، مانند نفس نسبت به صورتهاي ذهني و اراده در همان مثال سابق. حال ببينيم كه «ساعت ساز» چه نوع علتي است آيا علت حقيقي است يا علت اعدادي؟ از آن جايي كه ساعت ساز به ساعت وجود و هستي افاضه نمي كند بلكه تنها اجزاي موجود در طبيعت را به صورت خاصي در كنار هم قرار مي دهد او تنها علت كار خويش است و با از بين رفتن وي يا دست كشيدنش از كار، ديگر كاري وجود ندارد، ولي ساعت معلول علل حقيقي ديگري مانند علت مادي، علت صوري و... است كه هر يك از آنها اگر نباشند معلول نيز در كار نخواهد بود. حق تعالي، علت حقيقي و هستي بخش است، نه مانند بنا و ساعت ساز گردآورنده مواد موجود در طبيعت و زمينه ساز پيدايش اشكال گوناگون، در آنها بنابراين مثال رابطه ساعت ساز و ساعت و مقايسه اين رابطه با رابطه حق تعالي و عالم هستي قياس مع الفارق و بدون ارتباط صحيح منطقي است. نكته ديگر آن كه بايد ديد رابطه معلول با «علت فاعلي» چگونه رابطه اي است، معلول چيزي جز «كار» علت نيست، مثلاً؛ وقتي بنّا خانه اي را مي سازد آنچه اصالتاً معلول اوست حركت دست هاي اوست و عناصر ساختماني معلول علل ديگري هستند و بالعرض معلول كار او شناخته مي شوند. اما آنچه مستقيماً معلول بناست همان حركات مي باشد و اگر بنا نباشد آن كارها نيز وجود ندارد. جهان هستي نيز يكپارچه معلول و فعل خداست و ماهيتي جز اين ندارد و اگر لحظه اي فعل خدا قطع شود، هيچ چيز وجود نخواهد داشت. {Sاگر آن شه كند نازي # فرو ريزند قالب هاS} براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 3، مقاله نهم 2- دروس فلسفه، درسهاي 14 و 17 و 24،علي شيرواني 3- آموزش فلسفه، ج 2، درسهاي 31 تا 35،مصباح يزدي